Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực đẩy mạnh cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư, phát triển bền vững và thu hút nguồn lực nước ngoài, Công điện số 22/CĐ-TTg ngày 09/3/2025 của Thủ tướng Chính phủ đã đề ra nhiều nhiệm vụ quan trọng mang tính chất đột phá. Đặc biệt, tại Vấn đề số 7, Thủ tướng đã yêu cầu Bộ Xây dựng chủ trì, đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét cơ chế, chính sách đặc thù cho phép các doanh nghiệp, tổ chức nước ngoài được mua, thuê nhà ở xã hội (NOXH) để bố trí cho công nhân, người lao động.

Đây là một đề xuất thể hiện tư duy cải cách cởi mở, linh hoạt trong quản lý nhà ở xã hội, đồng thời hướng tới việc phát triển an sinh xã hội bền vững gắn liền với phát triển kinh tế công nghiệp hiện đại.

I. Bối cảnh chính sách và lý do đề xuất

1.1. Nhu cầu cấp bách về nhà ở cho người lao động

Hiện nay, Việt Nam có hàng triệu lao động đang làm việc tại các khu công nghiệp, khu chế xuất, đặc biệt tập trung ở các tỉnh, thành phố lớn như Bình Dương, Đồng Nai, Bắc Ninh, Hà Nội, TP.HCM... Tuy nhiên, phần lớn trong số đó vẫn đang gặp khó khăn về chỗ ở, phải thuê trọ tạm bợ, chật hẹp, không đảm bảo điều kiện sinh hoạt.

Trong khi đó, doanh nghiệp nước ngoài – đối tượng chủ yếu trong các khu công nghiệp – cũng đang chịu áp lực về việc đảm bảo phúc lợi cho người lao động, nhất là vấn đề nhà ở, bởi chi phí xây dựng nhà ở công nhân rất lớn, lại thiếu các cơ chế hỗ trợ phù hợp.

1.2. Quy định pháp lý hiện hành còn hạn chế

Theo quy định hiện hành tại Luật Nhà ở 2023 và Nghị định 100/2024/NĐ-CP, NOXH chỉ được bán hoặc cho thuê cho các đối tượng là cá nhân người Việt Nam có thu nhập thấp, không có nhà ở… Các tổ chức nước ngoài không thuộc đối tượng được phép mua hoặc thuê NOXH.

Quy định này là rào cản lớn khiến doanh nghiệp FDI không thể chủ động trong việc bố trí nơi ở cho lao động, buộc họ hoặc phải đầu tư khu nhà ở riêng (tốn kém), hoặc để người lao động tự tìm chỗ ở (mất kiểm soát chất lượng).

II. Ý nghĩa của đề xuất cơ chế đặc thù

2.1. Tạo điều kiện hỗ trợ doanh nghiệp nước ngoài

Cho phép tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài mua, thuê NOXH sẽ giúp họ:

-         Giảm chi phí đầu tư cơ sở hạ tầng nhà ở cho người lao động;

-         Tăng tính chủ động trong công tác phúc lợi và giữ chân lao động lâu dài;

-         Đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của các nhà đầu tư quốc tế khi cân nhắc mở rộng sản xuất tại Việt Nam.

2.2. Thúc đẩy phát triển NOXH, đa dạng hóa nguồn lực đầu tư

Hiện nay, việc đầu tư phát triển NOXH chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước hoặc doanh nghiệp trong nước. Nếu được mở rộng đối tượng mua/thuê là doanh nghiệp nước ngoài, sẽ tạo thêm nguồn cầu vững chắc, thúc đẩy đầu tư, đa dạng hóa mô hình NOXH theo hướng hiện đại, tiện nghi và chuyên nghiệp hơn.

2.3. Đảm bảo quyền lợi và điều kiện sống cho công nhân

Chính sách mới sẽ góp phần cải thiện điều kiện sống của người lao động, từ đó giúp họ an tâm làm việc, tăng năng suất lao động và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp.

III. Một số vấn đề pháp lý cần lưu ý khi thực hiện

3.1. Xác định rõ phạm vi được mua/thuê NOXH

Chính sách cần quy định rõ:

-         Doanh nghiệp, tổ chức nước ngoài chỉ được mua/thuê NOXH để bố trí cho công nhân làm việc tại đơn vị mình;

-         Không được chuyển nhượng, cho thuê lại vì mục đích kinh doanh;

-         Phải tuân thủ chặt chẽ các điều kiện về đối tượng sử dụng.

3.2. Cơ chế kiểm tra, giám sát sử dụng

Bên cạnh việc mở rộng quyền, cơ quan nhà nước cần thiết lập cơ chế hậu kiểm:

-         Đảm bảo nhà ở được sử dụng đúng đối tượng, đúng mục đích;

-         Không để xảy ra tình trạng "núp bóng" mua NOXH để đầu cơ, trục lợi.

3.3. Thủ tục, hồ sơ hành chính đơn giản

Để thực sự phát huy hiệu quả, chính sách cần đi kèm với thủ tục hành chính tinh gọn, minh bạch để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và khuyến khích triển khai trên thực tế.

IV. Kiến nghị, định hướng thực hiện

• Bộ Xây dựng sớm hoàn thiện dự thảo cơ chế đặc thù, lấy ý kiến chuyên gia và cộng đồng doanh nghiệp, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt;
• UBND các tỉnh, thành phố cần chủ động rà soát, cập nhật quy hoạch phát triển NOXH phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp trong và ngoài nước;
• Doanh nghiệp nước ngoài cần được hướng dẫn rõ ràng về quy trình tiếp cận NOXH để lập kế hoạch dài hạn trong phúc lợi nhân sự.

Đề xuất cho phép tổ chức, doanh nghiệp nước ngoài mua hoặc thuê nhà ở xã hội cho công nhân là một bước đi chiến lược, mang tính cải cách mạnh mẽ trong chính sách an sinh và đầu tư. Nếu được triển khai hợp lý, chính sách này không chỉ tháo gỡ nút thắt về chỗ ở cho người lao động mà còn là lực đẩy quan trọng thu hút FDI và giữ chân nhân lực chất lượng tại các khu công nghiệp.

Việc mở rộng đối tượng tiếp cận NOXH không chỉ mang giá trị nhân văn, an sinh mà còn là động lực tăng trưởng kinh tế bền vững, đúng như mục tiêu xuyên suốt mà Công điện 22/CĐ-TTg đã đặt ra trong năm 2025.

Trên đây là những nội dung XTVN chia sẻ Đề xuất cơ chế đặc thù cho doanh nghiệp, tổ chức nước ngoài được mua, thuê nhà ở xã hội cho người lao động để quý bạn đọc hiểu rõ hơn. Nếu có bất cứ thắc mắc nào quý bạn đọc vui lòng liên hệ ngay tới XTLaw qua Hotline 0865766898!