Theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, chủ hộ kinh doanh sẽ thuộc nhóm đối tượng phải tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Trước đây, hộ kinh doanh không nằm trong diện bắt buộc tham gia Bảo hiểm xã hội, nhưng với quy định mới, cả chủ hộ kinh doanh và người lao động làm việc cho hộ kinh doanh đều phải đóng Bảo hiểm xã hội.

1.      Chủ hộ kinh doanh phải đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc

Căn cứ điểm m khoản 1 điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2025), quy định về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc như sau:

“1. Người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm:

m) Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ.”

Như vậy, theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, kể từ ngày 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh chính thức thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo quy định pháp luật.

2.      Mức đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh

Theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024:

“Đối tượng quy định tại các điểm g, h, m và n khoản 1 Điều 2 của Luật này được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.”

Trong đó, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh thuộc điểm m khoản 1 Điều 2, nên sẽ được tự lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội, nhưng phải đảm bảo:

-       Thấp nhất = Mức tham chiếu

-       Cao nhất = 20 lần mức tham chiếu.

Đồng thời, căn cứ Điều 32 và điểm a, b khoản 4 Điều 33 Luật Bảo hiểm xã hội 2024 quy định tỷ lệ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc như sau:

“a) 3% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ ốm đau và thai sản;

b) 22% tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội vào quỹ hưu trí và tử tuất.”

 Đồng thời, chủ hộ có thể lựa chọn phương thức đóng hàng tháng, 3 tháng hoặc 6 tháng 1 lần tuỳ theo nhu cầu.

Mức tham chiếu quy định là bao nhiêu?

Căn cứ khoản 13 Điều 141 Luật Bảo hiểm xã hội 2024, nếu lương cơ sở chưa được bãi bỏ thì mức tham chiếu bằng mức lương cơ sở. “13. Khi chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu quy định tại Luật này bằng mức lương cơ sở. Tại thời điểm mức lương cơ sở bị bãi bỏ thì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở đó.”

Đồng thời, tại khoản 5.2 Điều 5 Kết luận 83-KL/TW, Bộ Chính trị nêu rõ:

[…] nghiên cứu đánh giá sự phù hợp, tính khả thi và đề xuất việc thực hiện 5 bảng lương và 9 chế độ phụ cấp mới của khu vực công cho phù hợp để trình Trung ương xem xét sau năm 2026 khi Bộ Chính trị ban hành và triển khai thực hiện hệ thống Danh mục vị trí việc làm trong hệ thống chính trị.

Dự kiến sau 2026, việc bãi bỏ lương cơ sở mới được thực hiện. Do đó, sau khi Luật Bảo hiểm xã hội chính thức được áp dụng, dự kiến vẫn tồn tại lương cơ sở và mức tham chiếu sẽ được tính bằng mức lương cơ sở ít nhất là tính đến 2026. Hiện nay, từ 01/7/2024, mức lương cơ sở áp dụng là 2.340.000 đồng/tháng theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP nên mức tham chiếu tạm thời được tính bằng 2.340.000 đồng (nếu thời điểm từ 01/7/2025 - thời điểm Luật Bảo hiểm xã hội có hiệu lực và mức lương cơ sở chưa thay đổi cũng như chưa bị bãi bỏ).

Như vậy, do đó mức đóng thấp nhất của chủ hộ kinh doanh tham gia bảo hiểm xã hội hàng tháng là 25% của 2.340.000 đồng tức 585.000 đồng và mức đóng cao nhất là 11.700.000 đồng.

3.      Mức phạt khi hộ kinh doanh không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Hộ kinh doanh là đơn vị kinh doanh quy mô nhỏ lẻ tại địa phương, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định luật pháp về lao động.

Nếu hộ kinh doanh sử dụng lao động ký hợp đồng mà không kê khai thông tin và không đóng đủ quyền lợi bảo hiểm cho người lao động, hộ kinh doanh đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với các mức như sau:

-       Không đóng bảo hiểm cho 01 hoặc một số nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 đồng (Điểm c, Khoản 5, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

-       Không đóng bảo hiểm cho toàn bộ nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 18% đến 20% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 đồng (Khoản 6, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

Việc mở rộng đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc giúp đảm bảo quyền lợi an sinh xã hội cho chủ hộ kinh doanh và người lao động làm việc tại hộ kinh doanh. Đồng thời, chính sách này góp phần tăng cường sự bình đẳng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ bảo hiểm xã hội.

Quy định mới về bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh từ 01/07/2025 là một bước tiến quan trọng trong việc mở rộng phạm vi bảo hiểm xã hội, giúp đảm bảo quyền lợi cho người lao động và chủ hộ kinh doanh. Chủ hộ cần nắm rõ mức đóng, phương thức đóng và quyền lợi để thực hiện đúng quy định pháp luật

Trên đây là nội dung trao đổi của XTVN về nội dung “Chủ hộ kinh doanh phải đóng Bảo hiểm xã hội bắt buộc từ 01/07/2025”