Trong tố tụng dân sự, nguyên tắc khi thụ lý vụ án dân sự, Tòa án cần phải xác định tư cách tố tụng của các đương sự như nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan… Tuy nhiên, trong quá trình tố tụng có thể xảy ra một số trường hợp như cá nhân chết,  doanh nghiệp bị giải thể… thì khi đó vụ án sẽ được giải quyết như thế nào? Hãy cùng XTLaw tìm hiểu các quy định liên quan đến vấn đề này như sau:

1.                       Đối với cá nhân

Đối với cá nhân sẽ có hai trường hợp xảy ra:

-  Trường hợp 1: Quyền và nghĩa vụ của cá nhân được kế thừa.

Căn cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 74 BLTTDS năm 2015 về việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng  đối với cá nhân thì:

“1. Trường hợp đương sự là cá nhân đang tham gia tố tụng chết mà quyền, nghĩa vụ về tài sản của họ được thừa kế thì người thừa kế tham gia tố tụng.”

Người thừa kế được xác định theo di chúc hoặc thừa kế theo pháp luật quy định tại Điều 651 BLDS 2015.

Như vậy, căn cứ theo quy định trên trong trường hợp đương sự là cá nhân chết mà quyền, nghĩa vụ về tài sản của họ được kế thừa thì người thừa kế của họ sẽ tham gia tố tụng, Tòa án tiếp tục giải quyết vụ án theo quy định của pháp luật.

-  Trường hợp 2: Quyền và nghĩa vụ của cá nhân không được kế thừa.

Nếu trong trường hợp quyền và nghĩa vụ của đương sự chết mà không được thừa kế thì vụ án sẽ bị đình chỉ theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 217 BLTTDS 2015 như sau::

“1. Sau khi thụ lý vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong các trường hợp sau đây:

a) Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế”

Căn cứ theo quy định này, trong trường hợp đương sự là cá nhân chết mà quyền, nghĩa vụ của họ không được thừa kế thì Tòa án sẽ ra Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.

2.       Đối với doanh nghiệp cũng có hai trường hợp tương tự xảy ra:

-         Trường hợp 1: Tòa án tiếp tục giải quyết vụ án

Khi cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản… mà có cơ quan, tổ chức, cá nhân kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng. Cụ thể:

Tại khoản 2, 3 ,4, 5 Điều 74 BLTTDS có quy định về việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng đối với doanh nghiệp như sau:

“2. Trường hợp đương sự là cơ quan, tổ chức đang tham gia tố tụng phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức thì việc kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng dân sự của cơ quan, tổ chức đó được xác định như sau:

a) Trường hợp tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể là công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh thì cá nhân, tổ chức là thành viên của tổ chức đó hoặc đại diện của họ tham gia tố tụng;

b) Trường hợp cơ quan, tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể là cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, doanh nghiệp nhà nước thì đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức cấp trên trực tiếp của cơ quan, tổ chức đó hoặc đại diện hợp pháp của cơ quan, tổ chức tiếp nhận các quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức đó tham gia tố tụng;

c) Trường hợp tổ chức hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, chuyển đổi hình thức tổ chức thì cá nhân, tổ chức tiếp nhận quyền, nghĩa vụ của tổ chức đó tham gia tố tụng.Đương sự là tổ chức mà thay đổi chủ sở hữu thì người sở hữu mới sẽ là người kế thừa quyền và nghĩa vụ tham gia tố tụng.

3. Trường hợp thay đổi chủ sở hữu của tổ chức và có việc chuyển giao quyền, nghĩa vụ cho chủ sở hữu mới thì chủ sở hữu mới kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng.

4. Trường hợp tổ chức được chuyển giao quyền, nghĩa vụ theo quy định của pháp luật về dân sự thì tổ chức đó kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng.

5. Trường hợp tổ chức không có tư cách pháp nhân tham gia quan hệ dân sự mà người đại diện đang tham gia tố tụng chết thì tổ chức đó phải cử người khác làm đại diện để tham gia tố tụng; nếu không cử được người đại diện hoặc tổ chức đó phải chấm dứt hoạt động, bị giải thể thì các cá nhân là thành viên của tổ chức đó tham gia tố tụng.”

-         Trường hợp 2: Tòa án ra Quyết định đình chỉ giải quyết vụ án.

Trong trường hợp cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng thì Tòa án ra quyết định Đình chỉ giải quyết vụ án theo quy định tại điểm b, khoản 1 Điều 217 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 như sau:

“ 1. Sau khi thụ lý vụ án thuộc thẩm quyền của mình, Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự trong các trường hợp sau đây:

…

b) Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể, phá sản mà không có cơ quan, tổ chức, cá nhân nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đó;”

Từ những quy định và phân tích nêu trên, nhận thấy trong trường hợp cá nhân, tổ chức….tham gia quá trình tố tụng mà chết hoặc bị phá sản, giải thể… thì Tòa án sẽ ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án hoặc tiếp tục giải quyết vụ án khi xác định được quyền, nghĩa vụ của đương sự được kế thừa.