Chất độc nói chung, chất độc Xyanua nói riêng là chất độc rất nguy hiểm đối với sức khỏe, tính mạng của con người, gây ảnh hưởng rất lớn đến môi trường xung quanh. Vì vậy, việc quản lý chất độc này rất chặt chẽ và chỉ những cơ quan, tổ chức được phép mới được quyền sản xuất, tàng trữ, sử dụng, vận chuyển hoặc mua bán chất độc. Thời gian vừa qua, dư luận bàng hoàng, phẫn nộ trước vụ án vụ án giết người ở tỉnh Đồng Nai, chỉ vì mâu thuẫn với những người thân trong gia đình mà đang tâm dùng xyanua để giết hại 04 người thân. Thực tế, có rất nhiều vụ án đã xảy ra khi kẻ thủ ác sử dụng xyanua để đầu độc người khác.

Chất xyanua được quy định tại Chương I Quy trình công nghệ tiêu hủy và tái sử dụng xyanua do Bộ trưởng Bộ khoa học, công nghệ và môi trường ban hành kèm theo Quyết định 1971/1999/QĐ-BKHCNMT như sau:

“Axit xyanhydric và các muối xyanua tan của nó là chất độc rất mạnh, chỉ cần lượng chừng 50 mg là có thể giết chết một người.”

Theo đó, chất xyanua là chất độc rất mạnh, chỉ cần lượng chừng 50mg là có thể giết chết một người. Mặc dù là chất cực độc nhưng lại được sử dụng phổ biến trong sản xuất, vì vậy nếu không có những quy chế chặt chẽ và có tính khả thi trong các khâu nhập khẩu, lưu thông phân phối, bảo quản, sử dụng và kiểm soát ô nhiễm, xyanua có thể gây tác hại lớn cho mỗi trường và sức khỏe con người.

Căn cứ theo quy định tại khoản 1, Điều 18 và Phụ lục I, II, III Nghị định 113/2017/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật hóa chất và được sửa đổi bởi khoản 3 Điều 9 Nghị định 17/2020/NĐ-CP quy định loại chất độc Xyanua không thuộc danh mục hóa chất bị cấm bán theo quy định tại Phụ lục III của Nghị định trên. Tuy nhiên, khi cá nhân, tổ chức muốn kinh doanh chất độc hại này cần phải đáp ứng các điều kiện của Luật hóa chất 2007 và Nghị định 113/2017/NĐ-CP.

Đối với hành vi đầu độc người khác bằng chất độc xyanua thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 123 Bộ luật hình sự 2015:

“Điều 123. Tội giết người

1. Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Giết 02 người trở lên;

b) Giết người dưới 16 tuổi;

c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;

d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;

đ) Giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của mình;

e) Giết người mà liền trước đó hoặc ngay sau đó lại thực hiện một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;

g) Để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác;

h) Để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;

i) Thực hiện tội phạm một cách man rợ;

k) Bằng cách lợi dụng nghề nghiệp;

l) Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;

m) Thuê giết người hoặc giết người thuê;

n) Có tính chất côn đồ;

o) Có tổ chức;

p) Tái phạm nguy hiểm;

q) Vì động cơ đê hèn.

2. Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.”

Theo quy định, khi cá nhân có hành vi giết người bằng chất độc xyanua có thể chịu án tù chung thân hoặc tử hình nếu thuộc các trường hợp theo khoản 1 nêu trên. Việc quyết định người phạm tội phải chịu mức án nào sẽ tùy thuộc vào động cơ, mục đích, tính chất mức độ hành vi phạm tội. Người phạm tội giết người bằng chất xyanua bị kết án với mức cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình thì sẽ được phân vào nhóm Tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Trước đó ở Việt Nam có nhiều vụ giết người bằng chất độc xyanua, người bị tuyên phạt mức án chung thân, người bị tuyên phạt tử hình. Ví dụ, vào tháng 12/2022, Tòa án nhân dân tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu tuyên phạt Tống Thị Tùng Linh (sinh năm 2001, trú TP Bà Rịa) giết cha mức án chung thân về tội “giết người”. Vào tháng 12/2019, Lại Thị Kiều Trang ở Thái Bình vì quan hệ yêu đương với anh rể, mua 6 ly trà sữa, bơm vào 4 ly và ship đến Bệnh viện phổi Thái Bình để giết chị họ, đồng nghiệp của chị họ Trang thấy trà sữa trong tủ lạnh nên đã lấy uống và tử vong. Tháng 7/2020, Tòa án đã tuyên phạt Trang án tử hình vì tội giết người.

Đối với vụ án xảy ra tại tỉnh Đồng Nai trong thời gian vừa qua, Cơ quan cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Đồng Nai vừa khởi tố vụ án, khởi tố bị can Nguyễn Thị Hồng Bích dùng xyanua đầu độc khiến chồng, 2 cháu tử vong, còn cha ruột và con trai Bích cũng chết bất thường với những triệu chứng tương tự nhưng vẫn đang trong quá trình điều tra. Qua lời khai của Hồng có thể nhận thấy nguyên nhân, động cơ, mục đích phạm tội dẫn đến hành vi đầu độc xuất phát từ những mâu thuẫn nhỏ trong gia đình nhưng lại tàn nhẫn, mất nhân tính ra tay với người thân ruột thịt của mình. Nếu Bích có hành vi giết từ hai người trở lên, có tính chất côn đồ hoặc động cơ đề hèn thì Bích có thể phải đối mặt với hình phạt cao nhất của tôi danh này là tử hình.

Như vậy, có thể thấy, khi dùng chất độc Xyanua để đầu độc người khác thì tùy vào tính chất, mức độ của vụ việc, mục đích, động cơ của người phạm tội mà có thể bị tuyên hình phạt chung thân hoặc tử hình.