Năng lực hành vi dân sự quyết định khả năng thực hiện quyền và nghĩa vụ của một cá nhân. Tuy nhiên, khi một người không thể nhận thức, làm chủ hành vi do bệnh tật hoặc suy giảm tâm thần, người thân có thể yêu cầu Tòa án tuyên bố họ mất năng lực hành vi dân sự. Vậy, trình tự, thủ tục thực hiện yêu cầu này như thế nào?

Căn cứ theo Điều 363, 365, 376, 377 và Điều 378 Bộ luật TTDS năm 2015, có thể khái quát trình tự, thủ tục yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự như sau:

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ yêu cầu. Người có yêu cầu có thể nộp hồ sơ trực tiếp hoặc gửi qua đường bưu điện đến Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Hồ sơ bao gồm các giấy tờ sau:

- Đơn yêu cầu tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự (theo mẫu số 01 Nghị quyết 04/2015/NQ-HĐTP về Đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự).

- Giấy tờ tùy thân của người yêu cầu (Căn cước công dân, Chứng minh nhân dân).

- Giấy tờ nhân thân của người bị yêu cầu tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự (Chứng minh nhân dân, Căn cước công dân, hộ chiếu, hộ khẩu, giấy đăng ký kết hôn...).

- Kết luận giám định của cơ quan có thẩm quyền và các chứng cứ khác chứng minh người bị yêu cầu mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác khiến họ không thể nhận thức và làm chủ hành vi. Nếu chưa có kết luận này, có thể đề nghị Tòa án trưng cầu giám định.

- Tài liệu chứng minh người yêu cầu có quyền nộp đơn, ví dụ: giấy tờ xác nhận quan hệ với người bị yêu cầu (sổ hộ khẩu, giấy khai sinh, giấy chứng nhận kết hôn...).

- Các tài liệu khác có liên quan (nếu có).

Bước 2: Nộp hồ sơ yêu cầu tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền. Người có quyền và lợi ích liên quan, chẳng hạn như cha, mẹ, vợ, chồnghoặc các chủ thể khác theo quy định tại Điều 376 Bộ luật TTDS năm 2015, sẽ nộp hồ sơ tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi cư trú của người bị yêu cầu để Tòa án xem xét và thụ lý giải quyết.

Bước 3: Thụ lý đơn yêu cầu và thông báo nộp tạm ứng án phí. Sau khi tiếp nhận hồ sơ, Tòa án sẽ kiểm tra tính hợp lệ của đơn yêu cầu và các tài liệu kèm theo:

- Nếu hồ sơ đầy đủ, Tòa án sẽ thông báo nộp lệ phí yêu cầu giải quyết việc dân sự trong vòng 05 ngày làm việc (trừ trường hợp được miễn hoặc không phải nộp lệ phí).

- Khi người yêu cầu nộp biên lai thu tiền lệ phí, Tòa án sẽ thụ lý đơn yêu cầu. Nếu thuộc trường hợp miễn lệ phí, thẩm phán sẽ thụ lý ngay từ khi nhận được đơn.

- Trong vòng 03 ngày làm việc kể từ ngày thụ lý đơn, Tòa án phải thông báo bằng văn bản cho người yêu cầu, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, Viện kiểm sát cùng cấp.

- Nếu hồ sơ chưa hợp lệ hoặc người yêu cầu không bổ sung tài liệu theo yêu cầu của Tòa án, Tòa sẽ ra thông báo từ chối thụ lý, nêu rõ lý do và trả lại hồ sơ.

Bước 4: Chuẩn bị xét đơn yêu cầu. Trong vòng 01 tháng kể từ ngày thụ lý, Tòa án sẽ tiến hành các thủ tục sau:

- Nếu chứng cứ chưa đủ, Tòa án yêu cầu người nộp đơn bổ sung trong 05 ngày làm việc kể từ khi nhận được thông báo.

- Nếu cần thêm tài liệu, Tòa án có thể ra quyết định yêu cầu cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân cung cấp chứng cứ. Nếu chưa có kết quả giám định, thời hạn chuẩn bị xét đơn có thể kéo dài thêm tối đa 01 tháng.

- Nếu người yêu cầu rút đơn, Tòa án sẽ ra quyết định đình chỉ và trả lại hồ sơ.

- Khi hồ sơ đầy đủ, Tòa án sẽ ra quyết định mở phiên họp giải quyết việc dân sự và gửi hồ sơ đến Viện kiểm sát cùng cấp để nghiên cứu trong vòng 07 ngày.

- Tòa án phải mở phiên họp trong vòng 15 ngày kể từ ngày ra quyết định mở phiên họp.

Bước 5: Quyết định tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự. Sau khi xem xét tài liệu, chứng cứ và tiến hành phiên họp, nếu có đủ căn cứ, Tòa án sẽ ra quyết định tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự. Quyết định này có hiệu lực ngay sau khi ban hành và được gửi đến các cơ quan liên quan để thực hiện các thủ tục tiếp theo.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của XTLAW về trình tự, thủ tục yêu cầu Tòa án tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào vui lòng liên hệ trực tiếp với Công ty Luật TNHH XTVN tại địa chỉ số 33 Thái Hà, phường Trung Liệt, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội hoặc liên hệ qua Website:https//xtlaw.com.vn.