Trường hợp bị cáo hoặc người bị hại là người dưới 18 tuổi tham gia tố tụng trong giai đoạn xét xử, thì Tòa án phải bảo đảm quyền tham gia tố tụng của người đại diện của người dưới 18 tuổi. Hiện nay, Bộ luật tố tụng hình sự (BLTTHS) năm 2015 có quy định về người đại diện, quyền và nghĩa vụ của người đại diện của người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi. Về quyền và nghĩa vụ của người đại diện tham gia tố tụng theo quyết định của Tòa án được quy định tại các Điều 331, 338, 418, 420, 421, 422, 423, 469, 470 BLTTHS năm 2015.

Tại khoản 1 Điều 3 Thông tư liên tịch số 06/2018/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BTP-BLĐTBXH ngày 21/12/2018 về phối hợp thực hiện một số quy định của BLTTHS năm 2015 về thủ tục tố tụng đối với người dưới 18 tuổi quy định:

“Người đại diện của người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi là người từ đủ 18 tuổi trở lên, có đủ năng lực pháp luật, năng lực hành vi dân sự và có đủ điều kiện làm người đại diện theo quy định tại các Điều 134, 135 và 136 Bộ luật Dân sự.

Người đại diện của người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi được xác định theo thứ tự sau đây:

a) Cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi;

b) Người giám hộ;

c) Người do Tòa án chỉ định”.

Dẫn chiếu đến quy định tại Điều 136 Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 thì người đại diện theo pháp luật của cá nhân được quy định như sau:

“1. Cha, mẹ đối với con chưa thành niên.

2. Người giám hộ đối với người được giám hộ. Người giám hộ của người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi là người đại diện theo pháp luật nếu được Tòa án chỉ định.

3. Người do Tòa án chỉ định trong trường hợp không xác định được người đại diện quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này.

4. Người do Tòa án chỉ định đối với người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.”

Trường hợp người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi đang học tập hoặc lao động tại cơ quan, tổ chức thì người đại diện theo quy định tại Điều 420 Bộ luật TTHS năm 2015 bao gồm:

1. Người đại diện của người dưới 18 tuổi, thầy giáo, cô giáo, đại diện của nhà trường, Ðoàn thanh niên, tổ chức khác nơi người dưới 18 tuổi học tập, lao động và sinh hoạt có quyền và nghĩa vụ tham gia tố tụng theo quyết định của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.

2. Người đại diện của người dưới 18 tuổi được tham gia việc lấy lời khai, hỏi cung người dưới 18 tuổi; đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu, khiếu nại, tố cáo; đọc, ghi chép, sao chụp tài liệu liên quan đến việc buộc tội người dưới 18 tuổi trong hồ sơ vụ án sau khi kết thúc điều tra.

3. Những người quy định tại khoản 1 Điều này khi tham gia phiên tòa có quyền đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu và đề nghị thay đổi người tiến hành tố tụng; phát biểu ý kiến, tranh luận; khiếu nại các hành vi tố tụng của những người có thẩm quyền tiến hành tố tụng và các quyết định của Tòa án.