Gần đây, dư luận đặc biệt quan tâm đến trường hợp bé Nam Phong – cậu bé 3 tuổi ở Nghệ An – không chỉ bởi hành động dũng cảm cứu bạn khỏi đuối nước mà còn do hoàn cảnh đặc biệt: bị mẹ bỏ rơi từ khi mới sinh, được một gia đình cưu mang, nuôi dưỡng như con ruột. Gần đây, cha ruột xuất hiện và bày tỏ nguyện vọng nhận lại con. Tình huống này đặt ra một vấn đề pháp lý quan trọng rằng: Cha mẹ đẻ có còn quyền nhận lại con sau khi đã bỏ rơi và đứa trẻ đã được người khác nhận nuôi hợp pháp hay không?

1. Hệ quả của việc nuôi con nuôi

Theo khoản 1 Điều 24 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định về Hệ quả của việc nuôi con nuôi: “ Kể từ ngày giao nhận con nuôi, giữa cha mẹ nuôi và con nuôi có đầy đủ các quyền, nghĩa vụ của cha mẹ và con; giữa con nuôi và các thành viên khác của gia đình cha mẹ nuôi cũng có các quyền, nghĩa vụ đối với nhau theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, pháp luật dân sự và các quy định khác của pháp luật có liên quan.”.

Đồng thời, quy định tại khoản 4 Điều này: “Trừ trường hợp giữa cha mẹ đẻ và cha mẹ nuôi có thỏa thuận khác, kể từ ngày giao nhận con nuôi, cha mẹ đẻ không còn quyền, nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng, cấp dưỡng, đại diện theo pháp luật, bồi thường thiệt hại, quản lý, định đoạt tài sản riêng đối với con đã cho làm con nuôi..”.

Như vậy, kể từ thời điểm việc nuôi con nuôi được xác lập hợp pháp, cha mẹ nuôi và con nuôi phát sinh đầy đủ quyền và nghĩa vụ như giữa cha mẹ và con theo quy định pháp luật; đồng thời, quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đẻ đối với con sẽ chấm dứt, trừ khi có thỏa thuận khác.

2. Căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi

Theo Điều 25 Luật Nuôi con nuôi 2010 quy định về Căn cứ chấm dứt việc nuôi con nuôi, thì việc nuôi con nuôi có thể bị chấm dứt trong các trường hợp sau:

- Con nuôi đã thành niên và cha mẹ nuôi tự nguyện chấm dứt việc nuôi con nuôi;

- Con nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của cha mẹ nuôi; ngược đãi, hành hạ cha mẹ nuôi hoặc con nuôi có hành vi phá tán tài sản của cha mẹ nuôi;

- Cha mẹ nuôi bị kết án về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con nuôi; ngược đãi, hành hạ con nuôi;

- Vi phạm quy định tại Điều 13 của Luật này, cụ thể như: Lợi dụng việc nuôi con nuôi để trục lợi, bóc lột sức lao động, xâm hại tình dục; bắt cóc, mua bán trẻ em; Giả mạo giấy tờ để giải quyết việc nuôi con nuôi; Phân biệt đối xử giữa con đẻ và con nuôi,…

Từ quy định trên, có thể thấy việc nuôi con nuôi chỉ có thể bị chấm dứt trong những trường hợp đặc biệt do pháp luật quy định. Do đó, nếu việc nhận nuôi được thực hiện hợp pháp, cha mẹ nuôi là người duy nhất có quyền nuôi dưỡng, chăm sóc và đại diện cho con nuôi, kể cả khi cha mẹ đẻ sau đó xuất hiện.

Như vậy, việc cha mẹ đẻ đơn phương yêu cầu nhận lại con sau khi đã được người khác nhận nuôi hợp pháp là không có căn cứ pháp lý, trừ trường hợp giữa các bên có thỏa thuận khác hoặc việc nuôi con nuôi được xác lập không đúng quy định pháp luật. Trong trường hợp không có vi phạm pháp luật hay thỏa thuận cụ thể, quyền nuôi dưỡng, chăm sóc và đại diện hợp pháp cho trẻ thuộc về cha mẹ nuôi. Trên thực tế, nếu cha mẹ đẻ mong muốn nối lại quan hệ với con, giải pháp phù hợp và nhân văn nhất là thông qua thương lượng, thỏa thuận với cha mẹ nuôi, trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của trẻ em. Trong vụ việc của bé Nam Phong, cha mẹ ruột và cha mẹ nuôi đã đạt được sự đồng thuận để bé tiếp tục sinh sống trong môi trường ổn định hiện tại và sẽ để bé tự quyết định khi đủ tuổi trưởng thành – đây là cách tiếp cận vừa hợp tình, hợp lý, vừa thể hiện sự tôn trọng pháp luật và tình cảm gia đình.

Trên đây là toàn bộ tư vấn của XTLaw đối với nội dung về vấn đề “Cha mẹ đẻ có còn quyền yêu cầu nhận lại con sau khi đã bỏ rơi?”. Nếu có thắc mắc, vui lòng liên hệ với chúng tôi trực tiếp tại Trụ sở Công ty TNHH XTVN địa chỉ số 33 Thái Hà, phường Trung Liệt, quận Đống Đa, thành phố Hà Nội hoặc qua website @www.xtlaw.com.vn.