Một trong những quyền nhân thân cơ bản của con người đó là quyền được khai sinh, khai tử, điều này đã được quy định cụ thể tại Điều 30 Bộ Luật dân sự 2015. Chính vì vậy, mỗi trẻ em khi sinh ra, sống được từ hai mươi bốn giờ trở lên thì phải được đăng ký khai sinh.

            Trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con cũng được quy định cụ thể tại Khoản 1 Điều 15 Luật Hộ tịch 2015: “Trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày sinh con, cha hoặc mẹ có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho con; trường hợp cha, mẹ không thể đăng ký khai sinh cho con thì ông hoặc bà hoặc người thân thích khác hoặc cá nhân, tổ chức đang nuôi dưỡng trẻ em có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho trẻ em.” Như vậy, theo quy định của pháp luật cha hoặc mẹ đều có quyền trong việc đăng ký khai sinh cho con. Trong trường hợp cha, mẹ đăng ký giấy khai sinh cho con là cha, mẹ đơn thân và không xác định được mẹ, cha của trẻ thì việc đăng ký khai sinh cho trẻ sẽ được thực hiện theo quy định tại Điều 15 Nghị định 123/2015/NĐ-CP như sau:

“1. Ủy ban nhân dân cấp xã nơi trẻ đang cư trú có trách nhiệm đăng ký khai sinh cho trẻ chưa xác định được cha, mẹ.

2. Trường hợp chưa xác định được cha thì khi đăng ký khai sinh họ, dân tộc, quê quán, quốc tịch của con được xác định theo họ, dân tộc, quê quán, quốc tịch của mẹ; phần ghi về cha trong Sổ hộ tịch và Giấy khai sinh của trẻ để trống.

3. Nếu vào thời điểm đăng ký khai sinh người cha yêu cầu làm thủ tục nhận con theo quy định tại Khoản 1 Điều 25 của Luật Hộ tịch thì Ủy ban nhân dân kết hợp giải quyết việc nhận con và đăng ký khai sinh; nội dung đăng ký khai sinh được xác định theo quy định tại Khoản 1 Điều 4 của Nghị định này.

4. Trường hợp trẻ chưa xác định được mẹ mà khi đăng ký khai sinh cha yêu cầu làm thủ tục nhận con thì giải quyết theo quy định tại Khoản 3 Điều này; phần khai về mẹ trong Sổ hộ tịch và Giấy khai sinh của trẻ em để trống.

5. Thủ tục đăng ký khai sinh cho trẻ không thuộc diện bị bỏ rơi, chưa xác định được cha và mẹ được thực hiện như quy định tại Khoản 3 Điều 14 của Nghị định này; trong Sổ hộ tịch ghi rõ “Trẻ chưa xác định được cha, mẹ”.

            Có thể thấy rằng, pháp luật Việt Nam hoàn toàn cho phép cha, mẹ đơn thân có quyền làm giấy khai sinh cho con và trong trường hợp không xác định được mẹ, cha của đứa trẻ hoàn toàn có thể trống mục này trong giấy khai sinh của trẻ.

            Cha, mẹ đơn thân có thể làm giấy khai sinh cho con theo trình tự, thủ tục như sau:

Bước 01: Chuẩn bị hồ sơ theo quy định tại Điều 16 Luật Hộ tịch 2014, bao gồm:

- Tờ khai đăng ký khai sinh theo Thông tư 04/2024/TT-BTP

- Giấy chứng sinh hoặc giấy tờ thay thế giấy chứng sinh (văn bản của người làm chứng xác nhận về việc sinh hoặc giấy cam đoan về việc sinh,..).

Bước 02: Cha, mẹ có thể trực tiếp nộp hồ sơ tại UBND cấp xã nơi cư trú của mình (thường trú hoặc tạm trú) hoặc gửi hồ sơ qua đường bưu chính. Lưu ý:

Khi đi khai sinh cho con thì cha, mẹ cần phải xuất trình được giấy tờ tùy thân như CMND/CCCD, hộ chiếu,... và các giấy tờ chứng minh nơi cư trú để chứng minh thẩm quyền đăng ký khai sinh (giấy xác nhận thông tin về cư trú, giấy thông báo số định danh cá nhân và thông tin trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư,...)

Bước 03: Nộp tờ khai theo mẫu quy định cho cơ quan đăng ký hộ tịch.

Bước 04: Ngay trong ngày tiếp nhận yêu cầu (trường hợp nhận hồ sơ sau 15 giờ mà không giải quyết được ngay thì trả kết quả trong ngày làm việc tiếp theo), sau khi tiếp nhận đầy đủ hồ sơ, nếu thấy thông tin khai sinh đầy đủ và phù hợp, công chức Tư pháp - Hộ tịch sẽ báo cáo với Chủ tịch UBND cấp xã.

Trường hợp Chủ tịch UBND cấp xã đồng ý giải quyết thì công chức Tư pháp - Hộ tịch ghi nội dung khai sinh vào Sổ hộ tịch, cập nhật vào CSDL hộ tịch điện tử, CSDL quốc gia về dân cư để lấy Số định danh cá nhân, cùng người đi đăng ký khai sinh ký tên vào Sổ hộ tịch.

Cuối cùng, Chủ tịch UBND cấp xã sẽ cấp Giấy khai sinh cho người được đăng ký khai sinh.