Trong bối cảnh cạnh tranh nhân sự ngày càng gay gắt, nhiều doanh nghiệp đã lựa chọn phát hành ESOP như một công cụ giữ chân và khích lệ nhân tài. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích rõ ràng, việc triển khai ESOP cũng tiềm ẩn không ít rủi ro nếu doanh nghiệp không nắm vững các quy định pháp lý. Bài viết dưới đây sẽ điểm qua những lưu ý quan trọng giúp doanh nghiệp xây dựng và thực hiện ESOP.

1.             ESOP là gì?

ESOP (Employment Stock Ownership Plan) là việc phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty. Đây là một trong những chương trình của doanh nghiệp nhằm khuyến khích sự gắn kết và cống hiến lâu dài của nhân viên. 

Hiện tại, mới chỉ có pháp luật hiện mới có quy định cụ thể cho đối tượng phát hành ESOP là công ty cổ phần đại chúng.

Người lao động khi hoàn thành thủ tục đối với chương trình ESOP sẽ trở thành cổ đông của công ty, có đầy đủ quyền, nghĩa vụ của cổ đông tương ứng với loại cổ phần sở hữu theo quy chế phát hành ESOP do công ty ban hành.

2.             Điều kiện phát hành ESOP

Theo Điều 64 Nghị định 155/2020/NĐ-CP, công ty đại chúng phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động trong công ty cần đáp ứng các điều kiện sau:

Doanh nghiệp phải có phương án phát hành cổ phiếu theo chương trình lựa chọn cho người lao động được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Tổng số cổ phiếu phát hành theo chương trình trong mỗi 12 tháng không được vượt quá 5% số cổ phiếu đang lưu hành của công ty.

Có tiêu chuẩn và danh sách người lao động được tham gia chương trình, nguyên tắc xác định số cổ phiếu được phân phối cho từng đối tượng và thời gian thực hiện được Đại hội đồng cổ đông thông qua hoặc uỷ quyền cho Hội đồng quản trị thông qua

Trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, nguồn vốn chủ sở hữu đủ để tăng vốn cổ phần.

Trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, nguồn vốn chủ sở hữu đủ để tăng vốn cổ phần.

Trường hợp công ty phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động, tổng giá trị các nguồn nêu trên phải đảm bảo không thấp hơn tổng giá trị vốn cổ phần tăng thêm theo phương án được Đại hội đồng cổ đông thông qua.

Tổ chức phát hành phải mở tài khoản phong tỏa nhận tiền mua cổ phiếu của người lao động trừ trường hợp phát hành cổ phiếu thưởng cho người lao động.

Việc phát hành cổ phiếu đáp ứng quy định về tỷ lệ sở hữu nước ngoài theo quy định của pháp luật trong trường hợp phát hành cho người lao động là nhà đầu tư nước ngoài.

Cổ phiếu phát hành bị hạn chế chuyển nhượng trong tối thiểu 01 năm kể từ ngày kết thúc đợt phát hành.

Được Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chấp thuận về đề nghị tăng vốn điều lệ theo quy định của pháp luật về các tổ chức tín dụng đối với việc phát hành cổ phiếu của tổ chức tín dụng hoặc được Bộ Tài chính chấp thuận việc tăng vốn điều lệ theo quy định của pháp luật về kinh doanh bảo hiểm đối với việc phát hành cổ phiếu của tổ chức kinh doanh bảo hiểm.

3.             Rủi ro trong việc phát hành ESOP

Ngoài việc đáp ứng điều kiện để được phát hành, doanh nghiệp cần phải lường trước những rủi ro tiềm ẩn gặp phải trong quá trình thực hiện, từ đó đưa ra được quyết định phù hợp, dưới đây là một số những rủi ro mà doanh nghiệp cần lưu ý khi thực hiện hoạt động phát hành ESOP:

a.             Thiếu minh bạch trong danh sách người lao động

Theo quy định, công ty muốn phát hành cổ phiếu ESOP phải có tiêu chuẩn và danh sách của người lao động đạt điều kiện được sở hữu. Tuy nhiên, những thành viên thuộc HĐQT hoặc ĐHĐCĐ hoàn toàn có thể sử dụng quyền lực của mình để thao túng danh sách này. Lợi dụng việc này, cổ đông sẽ núp bóng người lao động để “thu gom” cổ phiếu công ty với giá rẻ. Sau đó bán ra ngoài nhằm đầu cơ, trục lợi cho mình gây thất thoát cho công ty.

Bên cạnh đó, với một số các công ty cổ phần đặc biệt như ngân hàng thương mại có quy định về tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông thì việc nhờ người khác đứng tên hộ là việc gián tiếp thao túng quyền lực trong công ty. Bằng cách này, cổ đông đó có thể duy trì quyền kiểm soát thực tế thông qua các thoả thuận không chính thức, tạo ra ưu thế trong việc biểu quyết. Làm sai lệch cán cân quản trị, ảnh hưởng đến sự minh bạch và công bằng trong hoạt động doanh nghiệp.

Các công ty cần có một quy trình minh bạch, cẩn trọng trong việc đưa ra các tiêu chuẩn và danh sách người lao động đủ điều kiện mua ESOP.

b.            Thiếu kế hoạch dài hạn

Việc phát hành ESOP một cách vội vàng không có kế hoạch dài hạn có thể dẫn đến nhiều hệ luỵ cho doanh nghiệp:

Phát hành ESOP thường xuyên sẽ ảnh hưởng trực tiếp và lâu dài đến quyền lợi của các cổ  đông hiện hữu bởi việc liên tục phát hành cổ phiếu mới gây ra sự sụt giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần hay còn gọi là “pha loãng cổ phiếu”. Về lâu dài, việc này cũng ảnh hưởng tiêu cực đến giá cổ phiếu trên thị trường, do người lao động hoàn toàn có thể bán cổ phiếu khi thời gian hạn chế chuyển nhượng kết thúc.

ESOP không chỉ là một biện pháp tài chính mà còn mang lại tác động tích cực về mặt tâm lý. Khi trở thành cổ đông, người lao động sẽ cảm thấy gắn kết hơn với công ty, từ đó nâng cao trách nhiệm và hiệu suất công việc. Tuy nhiên, ở một góc độ khác thì việc phát hành ESOP có thể tạo ra chệnh lệch lớn về thu nhập giữa những nhân viên tham gia và những người không tham gia, gây sự bất đồng và khó khăn trong quản lý nhân sự.

Chính vì vậy, doanh nghiệp cần phải có kể hoạch lâu dài, nhằm hạn chế tối đa những rủi ro gặp phải.

ESOP là một công cụ chiến lược, nhưng để phát huy hết giá trị của nó, doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ cơ chế nội bộ đến tuân thủ pháp lý. Việc thiếu minh bạch, thiếu kế hoạch dài hạn hay triển khai vội vàng có thể dẫn đến những hệ lụy khó lường cho doanh nghiệp.

Trên đây là những nội dung XTLaw trao đổi về bài viết “Phát hành ESOP - Những điều doanh nghiệp cần lưu ý”,  khách hàng cần được tư vấn pháp luật liên hệ ngay tới XTLaw qua Hotline 0865766898!