Câu hỏi: Vợ chồng tôi mới đây có vào một quán ăn nhỏ, kinh doanh kiểu hộ gia đình để ăn sáng, uống cà phê. Lúc thanh toán, cửa hàng thu thuế VAT 8% và phí phục vụ 10%. Tôi thấy khá bất ngờ bởi thường các nhà hàng sang trọng mới thu thuế, phí như vậy. Xin hỏi việc thu thuế, phí trong trường hợp của vợ chồng tôi có đúng không?

Luật sư tư vấn: Việc một quán ăn nhỏ, kinh doanh kiểu hộ gia đình, thu thuế VAT 8% và phí phục vụ 10% thực sự khiến nhiều người bất ngờ, vì đây thường là chính sách của các nhà hàng lớn. Để xác định xem việc thu các khoản này có đúng quy định hay không, chúng ta cần xem xét các căn cứ pháp lý về thuế VAT, phí phục vụ, và quy định về hóa đơn, cũng như tính minh bạch trong kinh doanh. Cụ thể như sau:

1. Thuế VAT 8%: Cần đảm bảo điều kiện gì?

Quy định về thuế VAT: Thuế giá trị gia tăng (VAT) được áp dụng theo Luật Thuế Giá trị gia tăng số 13/2008/QH12, sửa đổi bổ sung bởi Luật số 71/2014/QH13 và các văn bản hướng dẫn kèm theo. Cụ thể:

-      Điều 2 Luật Thuế GTGT: Thuế VAT là  thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hoá, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng.

-      Điều 4 Thông tư 40/2021/TT-BTC quy định về nguyên tắc tính thuế, doanh nghiệp hoặc hộ kinh doanh có doanh thu đạt ngưỡng trên 100 triệu đồng/năm phải nộp thuế sẽ phải kê khai và nộp thuế VAT.

Quy định về phương pháp tính thuế, có hai phương pháp tính thuế GTGT:

-      Phương pháp khấu trừ: Áp dụng với doanh nghiệp/hộ kinh doanh có sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ đầy đủ. Doanh nghiệp/hộ kinh doanh này được phép tách thuế VAT trên hóa đơn và xuất hóa đơn VAT hợp lệ (hóa đơn có mã số thuế).

-      Phương pháp trực tiếp: Thường áp dụng cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ hoặc doanh nghiệp không đáp ứng điều kiện kế toán đầy đủ. Giá bán đã bao gồm thuế và không được phép tách riêng thuế VAT trong giá bán.

Trường hợp áp dụng sai thuế VAT: Nếu quán ăn nhỏ không đăng ký thuế theo phương pháp khấu trừ nhưng vẫn thu VAT 8% mà không xuất hóa đơn VAT hợp lệ (theo Điều 6 Thông tư 78/2021/TT-BTC quy định về hóa đơn, chứng từ), đây là hành vi thu sai quy định.

2. Phí phục vụ 10%: Phải minh bạch với khách hàng.

Phí phục vụ là một khoản thu không được quy định bắt buộc trong pháp luật Việt Nam, mà là chính sách tự nguyện của từng cơ sở kinh doanh. Tuy nhiên, pháp luật yêu cầu phải đảm bảo tính minh bạch. Theo Điều 4 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 thì khách hàng có quyền được cung cấp đầy đủ thông tin về giá cả, dịch vụ đi kèm và các khoản thu khác trước khi sử dụng. Theo khoản 2 Điều 6, Luật Giá 2023 thì cơ sở kinh doanh phải công khai và minh bạch giá bán hàng hóa, dịch vụ, bao gồm cả các khoản phụ thu như phí phục vụ. Trường hợp vi phạm về phí phục vụ: Nếu quán ăn không thông báo trước về phí phục vụ (qua menu, bảng giá hoặc bảng thông báo tại quán), điều này có thể vi phạm quyền được thông tin của người tiêu dùng. Việc tự ý thu phí phục vụ mà không minh bạch có thể bị xử lý về xử phạt hành chính trong lĩnh vực thương mại.

3. Hóa đơn: Căn cứ xác minh việc thu thuế và phí

Quy định về hóa đơn: Theo Nghị định 123/2020/NĐ-CP và Thông tư 78/2021/TT-BTC: Mọi khoản thu như thuế VAT và phí phục vụ phải được thể hiện rõ ràng trên hóa đơn. Hóa đơn VAT chỉ được phép xuất khi cơ sở kinh doanh đăng ký kê khai thuế theo phương pháp khấu trừ và có mã số thuế.

Trường hợp hóa đơn không hợp lệ: Nếu quán không cung cấp hóa đơn VAT đúng chuẩn mà vẫn thu thuế VAT 8%, đây là hành vi thuế không đúng quy định, có thể bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thuế.

4. Làm gì khi phát hiện quán thu thuế hoặc phí không đúng quy định?

Nếu bạn nghi ngờ quán ăn thu thuế hoặc phí không đúng, bạn có thể thực hiện các bước sau:

-      Yêu cầu hóa đơn hợp lệ: Hóa đơn cần ghi rõ các khoản thu và phải có mã số thuế (nếu áp dụng thuế VAT).

-      Phản ánh đến cơ quan chức năng: Liên hệ cơ quan thuế địa phương để kiểm tra xem cơ sở kinh doanh này có đăng ký thuế VAT và phương pháp kê khai phù hợp không. Báo cáo hành vi không minh bạch về giá cả hoặc phí phục vụ đến cơ quan bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (Cục Quản lý Cạnh tranh – Bộ Công Thương).

-      Tham khảo văn bản pháp luật: Các quy định liên quan có thể được tra cứu chi tiết tại Cổng thông tin pháp luật của Bộ Tài chính và Tổng cục Thuế.

Dựa trên các căn cứ pháp lý, việc quán ăn nhỏ thu thuế VAT 8% và phí phục vụ 10% chỉ hợp lệ nếu: Cơ sở kinh doanh đã đăng ký nộp thuế theo phương pháp khấu trừ và xuất hóa đơn VAT hợp lệ. Phí phục vụ được thông báo công khai trước khi khách hàng sử dụng dịch vụ. Nếu không đáp ứng các điều kiện trên, quán ăn có thể bị coi là thu không đúng quy định, vi phạm pháp luật hiện hành. Khách hàng cần kiểm tra kỹ hóa đơn và phản ánh đến cơ quan chức năng nếu phát hiện bất thường.